Ερέχθειο. Καρυάτιδα. Κόρη A

Παραχώρηση φωτογραφίας

Αριθμός αντικειμένου

Ακρ. 15000

Δημιουργός

Αλκαμένης και ο κύκλος του

Είδος

Αρχιτεκτονικό γλυπτό

Εποχή

Κλασική εποχή

Χρονολόγηση

420-415 π.Χ.

Διαστάσεις

Ύψος: 2,313 μ.

Υλικό

Μάρμαρο Πεντέλης

Θέση

Πρώτος όροφος, δυτικά

Περιγραφή
Βιβλιογραφία

Μία από τις έξι Κόρες, γνωστές ως Καρυάτιδες, οι οποίες στήριζαν αντί για κίονες, την οροφή της νότιας πρόστασης του Ερεχθείου. Λείπουν τα χέρια της, το δεξί από το μέσο του βραχίονα και το αριστερό από το ύψος του ώμου. Οι πτυχές του ρούχου της, από τη μέση των μηρών και κάτω, φέρουν έντονες αποκρούσεις. Η επιφάνεια της μορφής είναι διαβρωμένη ενώ σημαντική φθορά παρουσιάζει η αριστερή πλευρά του προσώπου.

Η Κόρη στηρίζεται στο δεξί σκέλος και το αριστερό προβάλει λυγισμένο μπροστά. Φορά πέπλο που συγκρατείται στη μέση με ζώνη πάνω από την οποία σχηματίζεται πλούσια αναδίπλωση. Στους ώμους στερεώνεται ιμάτιο διπλωμένο στα δύο (διπλοΐδιον) και πέφτει στην πλάτη σε δύο ανισομήκη τμήματα. Με το αριστερό χέρι θα συγκρατούσε άλλοτε την άκρη του ιματίου της και με το δεξί θα κρατούσε φιάλη, όπως γνωρίζουμε από αρχαία αντίγραφα. Τα πλούσια μαλλιά της είναι περίτεχνα χτενισμένα: πάνω από τα αυτιά ξεκινούν πλεξούδες που τυλίγονται σαν στεφάνι γύρω από το κεφάλι. Ο κύριος όγκος τους χωρίζεται σε δύο μέρη, πλέκεται σε χαλαρή πλεξούδα με ελεύθερες άκρες και πέφτει βαριά στην πλάτη, ενισχύοντας το αδύναμο σημείο του λαιμού. Μπροστά σχηματίζουν δύο μακριές μπούκλες σε κάθε πλευρά.

Τα αγάλματα των Κορών που διακοσμούσαν τη νότια πρόσταση του Ερεχθείου, στέκονταν σε χαμηλό βατήρα (πόδιον), διατεταγμένα σε σχήμα Π και στραμμένα προς την οδό της Ακρόπολης, από όπου περνούσε η πομπή των Παναθηναίων. Οι κατακόρυφες πτυχές του ρούχου τους θυμίζουν τις ραβδώσεις των κιόνων και τα ιδιότυπα κιονόκρανα (κάλαθοι) στα κεφάλια συγκέντρωναν τα φορτία της οροφής και τα κατεύθυναν προς τα κάτω.

Η αντικατάσταση κιόνων με αγάλματα γυναικών ήταν γνωστή στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική ήδη από την Αρχαϊκή εποχή. Τα αγάλματα σε οικοδομική επιγραφή του ναού ονομάζονται απλώς Κόρες. Ο όρος Καρυάτιδες παραδίδεται από τον Βιτρούβιο, ο οποίος διηγείται ότι οι γυναίκες από τις Καρυές της Λακωνίας Πελοποννήσου τιμωρήθηκαν από τους υπόλοιπους Έλληνες να κουβαλούν στο κεφάλι το βάρος όλων των ρούχων και των κοσμημάτων τους επειδή η πόλη τους είχε προσφέρει βοήθεια στους Πέρσες. Σύμφωνα με τον Λουκιανό οι γυναίκες από τις Καρυές φημίζονταν για τον χορό που χόρευαν προς τιμή της θεάς Άρτεμης με κάνιστρα στο κεφάλι.

Στη σύγχρονη εποχή έχουν δοθεί στις Καρυάτιδες πολλές ερμηνείες: κόρες του Κέκροπα, Αρρηφόροι ή νέες που συμμετέχουν στην πομπή των Παναθηναίων. Η πειστικότερη ωστόσο υποστηρίζει ότι αποτελούσαν το υπέργειο μνημείο του τάφου του μυθικού Κέκροπα, το Κεκρόπειο, το οποίο βρισκόταν ακριβώς από κάτω. Ήταν οι χοηφόροι που απέδιδαν τιμές στον νεκρό ήρωα-βασιλιά με τις φιάλες που κρατούσαν στο χέρι.

Πέντε από τις Καρυάτιδες, οι Κόρες Α, Β, D, E, F βρίσκονται στην Ελλάδα ενώ η έκτη, η Κόρη C βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου, μετά την απόσπασή της το 1804 από τον Thomas Bruce, λόρδο του Elgin. Το 1979 οι Κόρες απομακρύνθηκαν από το μνημείο προκειμένου να προστατευτούν από την ατμοσφαιρική ρύπανση και μεταφέρθηκαν στο παλαιό Μουσείο της Ακρόπολης. Στη θέση τους στο Ερέχθειο τοποθετήθηκαν πιστά αντίγραφα από συνθετικό λίθο. Από το 2009 εκτίθενται στο νέο Μουσείο Ακρόπολης.

Homolle, Th., «L'origine des Caryatides», Revue Archéologique Cinquième Série, T. 5, 1917, σελ. 1-67
Paton, J.M., Stevens, G.P., Caskey, L.D., Fowler, H.N., The Erechtheum, Cambridge, 1927, σελ. 232-238, πίν. ΧΧΧVΙΙΙ, ΧΧΧΙΧ
Rodenwaldt, G., Hege, W., L' Acropole, Paris, 1930, σελ. 59, εικ. 90-97
Schmidt, E., «Die Kopien der Erechtheionkoren », Antike Plastik 13, 1973
Robertson, M., A History of Greek Art, I-II, Cambridge, 1975, σελ. 346, εικ. 115
Lauter, H., Die Koren des Erechtheion, Antike Plastik 16, 1976, σελ. 15, 17-19, εικ. 3-11
Plommer, H., «Vitruvius and the origin of Caryatids», Journal of Hellenic Studies 99, 1979, σελ. 97-102
Schmidt, E., «Geschichte der Karyatide: Funktion und Bedeutung der menschlichen Träger- und Stützfigur in der Baukunst», Beiträge zur Archäologie 13, 1982
Vickers, M., «Persepolis, Vitruvius, and the Erechtheum Caryatids: The Iconography of Medism and Servitude», Revue Archéologique Fasc. 1, 1985, σελ. 3-28
Harrison, E.B., «Greek Sculptured Coiffures and Ritual Haircuts», στο R. Hägg, N. Marinatos, G.C. Nordquist (επιμ.), Early Greek Cult Practice. Proceedings of the Fifth International Symposium at the Swedish Institute at Athens, 26-29 June, 1986, Stockholm, 1988, σελ. 253 και υποσημ. 47
Leibundgut, A., «Künstlerische Form und konservative Tendenzen nach Perikles. Ein Stilpluralismus im 5. Jahrhundert v. Chr.?», Trierer Winckelmannsprogramme (1989) 10, 1991, σελ. 39-44
Scholl, A., «Χοηφόροι. Zur Deutung der Korenhalle des Erechtheion», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 110, 1995, σελ. 180-182
Roccos, L.J., «The Kanephoros and her Festival Manlte», American Journal of Archaeology 99, 1995, σελ. 659
Μπρούσκαρη, Μ., Τα μνημεία της Ακρόπολης, Αθήνα, 1996, σελ. 184-189, εικ. 127-129
Schattner, T., «Architrav und Fries des archaischen Apollontempels von Didyma», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 111, 1996, σελ. 1-23
Τριάντη, Ι., Το Μουσείο Ακροπόλεως, Ο Κύκλος των Μουσείων, Αθήνα, 1998, σελ. 327-328, 332, εικ. 334
Scholl, A., Die Korenhalle des Erechtheion auf der Akropolis. Koren für den Staat, Frankfurt am Main, 1998, σελ. 15-20, 26-42
King, D.L.V., «Figured Supports: Vitruvius' Caryatids and Atlantes», Numismatica e Antichità Classiche. Quaderni Ticinesi 27, 1998, σελ. 275-305
Mylonas-Shear, I., «Maidens in Greek Architecture: The Origin of the Caryatids», Bulletin de Correspondance Hellénique 123, 1999, σελ. 65-85
Dillon, M., Girls and women in Classical Greek Religion, London/New York, 2002, σελ. 50-52, εικ. 2.8
Lesk, A.L., A diachronic examination of the Erechtheion and its reception (διδακτορική διατριβή) University of Cincinnati, Ohio, 2004, σελ. 102-108, 262-280, 904
Λεβέντη, Ι., Πόλη σε κρίση, Αθήνα, 2014, σελ. 147-150
Vickers, M., «The Caryatids on the Erechtheum at Athens. Questions of chronology and symbolism», Miscellanea Anthropologica et Sociologica 15 (3), 2014, σελ. 119-133
Schwab, K., Rose, M., «Fishtail Braids and the Caryatid Hairstyling Project: Fashion Today and in Ancient Athens», Catwalk 4, 2015, σελ. 1-12, εικ. 10
Παντερμαλής, Δ., Ελευθεράτου, Σ., Βλασσοπούλου, Χ., Μουσείο Ακρόπολης. Οδηγός, Αθήνα, 2016, σελ. 260, 262-263, εικ. 320
Pouli, P., Papakonstantinou, E., Vasiliadis, C. κ.ά, «The two-wavelength laser cleaning methodology; theoretical background and examples from its application on CH objects and monuments with emphasis to the Athens Acropolis sculptures», Heritage Science 4:9 (2016), https://doi.org/10.1186/s40494-016-0077-2