Παρθενώνας. Δυτικό αέτωμα. Κέκροπας και Πάνδροσος
Αριθμός αντικειμένου
Ακρ. 14935
Δημιουργός
Εργαστήριο του Φειδία
Είδος
Αρχιτεκτονικό γλυπτό
Εποχή
Κλασική εποχή
Χρονολόγηση
437-432 π.Χ.
Διαστάσεις
Ύψος: Κέκροπας 1,27 μ.
Ύψος: Πάνδροσος 1,37 μ.
Μήκος: σύμπλεγμα 1,84 μ.
Πλάτος: σύμπλεγμα 0,6 μ.
Υλικό
Μάρμαρο Πεντέλης
Θέση
Αίθουσα Παρθενώνα
Σύμπλεγμα δύο μορφών, κατασκευασμένων από το ίδιο κομμάτι μαρμάρου, που εικονίζουν τον Κέκροπα και την κόρη του Πάνδροσο.
Οι μορφές γονατίζουν στο έδαφος και είναι στραμμένες προς τη σκηνή της αναμέτρησης της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα, που καταλάμβανε το κέντρο του αετώματος. Ο άνδρας, με το ιμάτιο τυλιγμένο γύρω από τη μέση του, στηρίζεται στο αριστερό χέρι και υψώνει το δεξί, κρατώντας ίσως κάποιο σκήπτρο. Η νεαρή γυναίκα τον αγκαλιάζει από τους ώμους με το δεξί της χέρι. Φορά χιτώνα, που ζώνεται στη μέση και αφήνει ακάλυπτο το αριστερό στήθος, και από πάνω ιμάτιο, το οποίο τυλίγεται γύρω από τον δεξιό μηρό της. Μεταξύ των δύο μορφών κουλουριάζεται ένα φίδι, λαξευμένο σε χωριστό κομμάτι μαρμάρου, ως υπαινιγμός στην χθόνια φύση και την αυτόχθονα καταγωγή του μυθικού βασιλιά.
Τα αγάλματα βρίσκονταν στον ναό μέχρι το 1977, οπότε καταβιβάστηκαν για λόγους προστασίας. Τα κεφάλια, τμήματα των χεριών και το φίδι αποκολλήθηκαν κάποια στιγμή από τη θέση τους και χάθηκαν. Σώθηκε μόνο ένα τμήμα του φιδιού, που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου μετά την αρπαγή του από τον Thomas Bruce, λόρδο του Elgin, ο οποίος το 1801-1804, όταν η Ελλάδα βρισκόταν ακόμη υπό οθωμανική κατοχή, απέσπασε από το αέτωμα τα περισσότερα από τα γλυπτά που βρήκε εκεί. Στο Μουσείο Ακρόπολης έχει τοποθετηθεί το γύψινο αντίγραφο του φιδιού αυτού.
Στο δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα εικονίζεται η διένεξη μεταξύ της Αθηνάς και του Ποσειδώνα για το ποιος θα αναλάβει την προστασία της Αθήνας. Ο αγώνας γίνεται στην Ακρόπολη με κριτές τους μυθικούς βασιλείς της πόλης Κέκροπα και Ερεχθέα και άλλους τοπικούς ήρωες, οι οποίοι δίνουν τη νίκη στην Αθηνά, προτιμώντας το δικό της δώρο, το δένδρο της ελιάς, αντί του αλμυρού νερού που τους προσφέρει ο Ποσειδώνας. Το κέντρο της σκηνής καταλάμβαναν οι δύο πρωταγωνιστές με τα άρματά τους και τις γωνίες οι προσωποποιήσεις των δύο ποταμών της Αθήνας, Ιλισσού και Κηφισού. Εξαιτίας των περιπετειών που γνώρισε το μνημείο στους αιώνες που ακολούθησαν, πολλά γλυπτά έχουν χαθεί, άλλα σώζονται ακρωτηριασμένα και άλλα σε μικρά θραύσματα.
Τα δύο αετώματα του Παρθενώνα διακοσμούνται με πενήντα περίπου αγάλματα υπερφυσικού μεγέθους. Τα γλυπτά, τέλεια δουλεμένα και στις πίσω αθέατες πλευρές, συνθέτουν σκηνές από τους μύθους της θεάς Αθηνάς.
Report from the Select Committee of the House of Commons on the Earl of Elgin's collection of sculptured marbles, London, 1816, σελ. 29, 117-118
Visconti, E.Q., A Letter from the Chevalier Antonio Canova and two memoirs read to the Royal Institute of France on the sculptures in the collection of the Earl of Elgin, London, 1816, σελ. 30-32
Stuart, J., Revett, N., The Antiquities of Athens measured and delineated, τόμος IV, 1816, σελ. VI, 20-21
Dodwell, E., Classical and Topographical Tour through Greece during the years 1801, 1805 and 1806, vol. 1, London, 1819, σελ. 325, 328-329
Collignon, M., Phidias, Paris, 1886, σελ. 57
Sauer, B., «Standplatten der Giebelgruppen», Antike Denkmäler I, 5, 1890, σελ. 49, πίν. 58A
Furtwängler, A., Masterpieces of Greek Sculpture, London, 1895, σελ. 451-463, εικ. 183
Smith, A.H., A Catalogue of the Sculptures of the Parthenon in the British Museum, London, 1906, σελ. 42-44, αρ. κατ. 304BC
Smith, A.H., British Museum. The Sculptures of the Parthenon, London, 1910, σελ. 16-17, εικ. 29, πίν. 8
Lethaby, W.R., «The West Pediment of the Parthenon», Journal of Hellenic Studies 50, 1930, σελ. 6-7, 14, εικ. 2-3
Picard, C., La Sculpture II. Période Classique - Ve siècle, Manuel d'Archéologie Grecque II. 2, Paris, 1939, σελ. 499-501, εικ. 206-207
Becatti, G., Problemi fidiaci, Milano/Firenze, 1951, πίν. 15.40-41
Fehl, P., «The Rocks on the Parthenon Frieze», Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 24, No. 1/2 (Jan. - Jun), 1961, σελ. 23-24, πίν. 5a
Brommer, F., Die Skulpturen der Parthenon-Giebel, Mainz, 1963, σελ. 32-33, 166-167, εικ. 85-89
Becatti, G., «Postille partenonice: i frontoni», Archeologia Classica 17, 1965, σελ. 76-78, πίν. XXII
Harrison, E.B., «U and her Neighbors in the West Pediment of the Parthenon», στο F. Douglas, H. Hibbard, M.J. Lewine (επιμ.), Essays in the History of Art Presented to Rudolf Wittkower, London, 1967, σελ. 9 υποσημ. 55
Brommer, F., «Studien zu den Parthenongiebeln V», Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Athenische Abteilung 84, 1969, σελ. 114
Kron, U., Die zehn attischen Phylenheroen: Geschichte, Mythos, Kult und Darstellungen, Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung: Beiheft 5, Berlin, 1976, σελ. 84-103, 261, αρ. κατ. Κ25
Berger, E., «Parthenon-Studien: Zweiter Zwischenbericht», Antike Kunst 20, 1977, σελ. 138 υποσημ. 56
Lindner, R., «Die Giebelgruppe von Eleusis mit Raub der Persephone», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 97, 1982, σελ. 318-330, εικ. 12-17
Casanaki, M., The Acropolis at Athens, Conservation, Restoration and Research, 1975-1983, Athens, 1983, σελ. 68
Beschi, L., «L. S. Fauvel e il Partenone», στο E. Berger (επιμ.), Parthenon-Kongress Basel: Referate und Berichte, 4. bis 8. April 1982, Mainz, 1984, σελ. 322-323, εικ. 60.3
Weidauer, L., «Eumolpos und Athen. Eine ikonographische Studie», Archäologischer Anzeiger 1985, σελ. 204-207
Cook, B.F., «Parthenon West Pediment B/C: the Serpent Fragment», Kanon Festschrift E. Berger, AntK-BH 15, 1988, σελ. 4-8, εικ. 1-3
Kearns, E., «The Heroes of Attica», Bulletin of the Institute of Classical Studies Suppl. 57, 1989, σελ. 110-113, 139-140, 161-162, 175-176, 192-193
Palagia, O., The Pediments of the Parthenon, Boston, 1993, σελ. 41-43, εικ. 3, 5, 7a, 78-79
Δεληβορριάς, Α., «Ο γλυπτικός διάκοσμος του Παρθενώνα», στο Π. Τουρνικιώτης (επιμ.), Ο Παρθενώνας και η Ακτινοβολία του στα Νεώτερα Χρόνια, Αθήνα, 1994, σελ. 111, εικ. 25
Τριάντη, Ι., Το Μουσείο Ακροπόλεως, Ο Κύκλος των Μουσείων, Αθήνα, 1998, σελ. 254, 264-265, εικ. 265-266
Rolley, Cl., La Sculpture Grecque. La periode classique, 2, Paris, 1999, σελ. 77, εικ. 88
Μαλλούχου-Tufano, Φ., «1975-1999 Μελέτες, έρευνες, έργα στην Ακρόπολη: Χρονολόγιο», Ενημερωτικές ειδήσεις από την αναστήλωση των μνημείων της Ακρόπολης τεύχος 1, 2001, σελ. 4
Holtzmann, B., L’ Acropole d’Athènes. Monuments, cultes et histoire du sanctuaire d’Athèna Polias, Paris, 2003, σελ. 140-141, εικ. 131
Choremi-Spetsieri, A., Τhe Sculptures of the Parthenon. Acropolis-British Museum-Louvre, Athens, 2004, σελ. 139-142, εικ. 99
Zambon, A., «Louis-François-Sébastien Fauvel et la constitution de la collection Choiseul-Gouffier», στο O. Cavalier (επιμ.), Le voyage en Grèce du comte de Choiseul-Gouffier, Avignon, 2007, σελ. 73
Vlassopoulou, Chr., «New Investigations into the Polychromy of the Parthenon», στο V. Brinkmann, O. Primavesi, M. Hollein (επιμ.), Circumlitio. The Polychromy of Antique and Mediaeval Sculpture. Proceedings of the Johann David Passavant Colloquium, 10-12 December, München, 2010, σελ. 218-223, εικ. 166-167
Manidaki, V., «The replacement of sculptured architectural members on the monuments of the Acropolis. Casts, copies and authentic members», The Acropolis Restoration News 11, July, 2011, σελ. 23, 25
Strocka, V.M., «Hadrian und Kekrops», Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Athenische Abteilung 127/128, 2012/2013, σελ. 289-305
Παντερμαλής, Δ., Ελευθεράτου, Σ., Βλασσοπούλου, Χ., Μουσείο Ακρόπολης. Οδηγός, Αθήνα, 2016, σελ. 214-215, εικ. 259
Di Cesare, R., «L'Acropoli e i re di Atene», στο F. Longo, R.Di Cesare, S. Privitera (επιμ.), ΔΡΟΜΟΙ. Studi sul mondo antico offerti a Emanuele Emanuele Greco dagli allievi della Scuola Archeologica Italiana di Atene II, Paestum, 2016, σελ. 721-723, εικ. 8
Katsaros, Th., Vasiliadis, C., «Polychromy in Greek Sculpture», στο O. Palagia (επιμ.), Handbook of Greek Sculpture, Ancient Greek and Roman Art and Architecture, Berlin/Boston, 2019, σελ. 715-716, εικ. 22.19
Michaelis, Α., Der Parthenon, Leipzig, 1870 und 1871, σελ. 193-194, πίν. 7-8, αρ. κατ. 2 (BC)
